Exhibition / Lekë Tasi / “Drawings of a Lifetime” / Harabel Contemporary Art Platform / 17th – 28th of April 2019 / Tirana
Lekë Tasi’s “Work of a Lifetime” personal exhibition, curated by Zef Paci and HARABEL, was displayed at the FAB gallery premises in Tirana from April 17th to April 28th 2019. Unlike any other Lekë Tasi’s exhibition, an artist well-known for his oil paintings, is full of colourful, surrealistic, magic characters and situations. This exhibition brought to light drawings he created in intimacy and never did he think that one day they would be exhibited – just as a writer writes in a journal, not in a typewriter. The ultimate purpose of a work inevitably conditions it. The lack of intention to exhibit these drawings, makes them unveiled their sincerity, good and bad, in love and in fear. The drawing language is simple, almost casual, which makes the whole experience of the exhibition very fresh, even when the subject of the drawing is dramatic.
Through sketches Lekë Tasi briefly describes character and events; conveys all sorts of sensations, lived or witnessed. The simplicity and innocence with which his thoughts and feelings appear, lead you to a complex maze, just like wandering in a world of wonders but, always without feeling the heavy burden of this surreal world, it’s almost like floating into water. Not just the exhibition, but all Lekë Tasi’s sketchy creativity is a silent dialogue with himself about life: at times extremely clean, sometimes sneering and somewhat judgmental. However, in no case prejudicial.
Concerning the exhibition in question, in the curatorial text, researcher Zef Paci, states: “These drawings simultaneously display the life and creativity of Lekë Tasi. He lived and worked disconnected from what was the single dominant stream in Albania: the socialist realism, even though he found himself within its whirlpool. His artistic efforts originated and continued in a period of great austerity, but they later freely flourished and developed, because he worked in secrecy, and would not tell any soul about his work. As a beginner, Lekë Tasi received some art lessons, however being in a situation of persecution and exclusion he slowly elaborated a personal style. His case proves that difficult times may result in higher forms of expression.
The drawings are exhibited on the occasion of the author’s 90s birthday, and as they recall the past, they also honor his day of birth. For this reason we used the notion of parallels between the human birth and drawing as procreation, as the genesis of the conception of the art work. Not having the opportunity to tell the story and the experiences, he found in drawing the means to say what originates spontaneously, without correcting or without submitting to the cold logic, without censorship and self-restriction. Lekë Tasi didn’t specifically think of his drawings as art works that could be exhibited; thus why some are drawn on both sides of the same piece of paper.
This exhibition is a small selection of a very long-lasting artistic project undertaken by the author. Mainly, he worked and continues to work in small formats; both the drawing and the painting have as starting point the size of a sheet. Temperament promotes sincerity rather than size. Through drawings, he draws attention to small stories, anecdotes, rumors, hidden and unheard tensions that animate the space.
In Lekë Tasi drawings you may happen to feel irony, but it is not ruthless. His markings preserve a spirit of play and Lekë himself affirms his observation on reality, the play is a way to approach reality and at the same time escape it. The way he draws, spreads a poetic flare. He works with it by occasionally including color to evoke the sensations that range from drunkenness bliss, gentle melancholy to hopeless despair.”
* Lekë Tasi was born in Athens in 1929 in a family of Albanian emigrants. He studied music and worked as a cello player on Radio, Philharmonic and at the Opera Theater (1946-1967). Dismissed for political reasons, he was sent in exile in Myzeqe, where he worked in farming. He was released in 1990. In 1991 he was appointed at the Secretariat for Religion at the Ministry of Culture and later to the Prime Minister’s office, where he contributed until 1998. From very young age he practiced painting; initially with graphics (aquarium, tempera, pastel, chinese ink, flomaster) and later he painted almost completely in oil. Although self-taught, even his earlier works have been appraised by well-known painters such as Mio, Buza, Zajmi and Paskali with whom he consulted regularly.
Lekë Tasi was a participant in the joint exhibition organized by the Soros Foundation (1992) at the Pyramid and four other times at the GKA (1992, 2003, 2007, 2015). He was part of another joint exhibition together with other painters Ll. Blido and R. Guci at the “Joseph” gallery (Durrës, 2005). He has been a participant at the Onufri exhibition three times during the ’90s; the last participation was in 2004 with the exhibition entitled “Prominent Places”. Among his personal exhibitions we can mention those exhibited in galleries such as: “Exit” (Peja, 2005), “Zeta” (Tirana, 2012), and “DIDART” (Tirana, 2008-2012).His works have also been exhibited at the Museum of Contemporary Art in Genoa Italy along with 25 other artists at the exhibition “Art in Albania – before and after the 1990” (November 2009 – February 2010). In Alba, Galeria d`Arte – Angelo Galeasso, he opened his personal exhibition “La Mia Accademia delle Ore Libere” (21-29 July 2014). In April 2016 he participated with 163 Albanian artists in the event Luciano Benetton Collection “Imago Mundi”.
***
Ekspozitë / Lekë Tasi / “Vizatime të një jete” / Harabel Contemporary Art Platform / 17 – 28 prill 2019 / Tiranë
Ekspozita vetjake “Punime të një jete” e artistit Lekë Tasi, kuruar nga Zef Paci dhe HARABEL, u shfaq në mjedisin e galerisë FAB në Tiranë që prej 17 prillit deri më 28 prill 2019. Në ndryshim nga çdo ekspozitë tjetër e Lekë Tasit, i mirënjohur për pikturën e tij në vaj, plot personazhe e situata shumëngjyrëshe, surrealiste deri në magji, kjo ekspozitë solli vizatimet e tij, të krijuara në intimitet, pa paramendimin se një ditë do të ekspozoheshin – siç një shkrimtar shkruan në ditar, e jo në makinë shkrimi. Qëllimi final i një vepre e kushtëzon pashmangshmërisht atë. Mungesa e qëllimit për t’i ekspozuar një ditë këto vizatime, bën që ato të shpërfaqin shumë thjeshtë sinqeritetin e tyre, në të mirë e në të keq, në dashuri e në frikë. Gjuha e vizatimit është e thjeshtë, gati rastësore, çka e bën të gjithë përjetimin e ekspozitës shumë të freskët, edhe kur subjekti i krijimit është dramatik.
Përmes skicave Lekë Tasi përshkruan shkurtimisht ngjarje e karaktere; përcjell ndjesi gjithfarë, të jetuara ndoshta a të vëzhguara drejtpërdrejt. Thjeshtësia dhe pafajësia me të cilat mendimet dhe ndjesitë e tij paraqiten, të përfshijnë duke të çuar në një labirint të ndërlikuar, njësoj si të jesh duke u endur në një botë çudirash. Por gjithmonë pa e ndier rëndesën e kësaj bote surreale, thuajse si në një pluskim mbi ujë. Jo vetëm ekspozita, por e gjithë krijimtaria skicuese e Lekë Tasit është në vetvete një dialog i heshtur me veten për jetën: herë tejet i pastër, herë nënqeshës e diku-diku gjykues. Sidoqoftë, në asnjë rast paragjykues.
Lidhur me ekspozitën në fjalë studiuesi Zef Paci, në shkrimin kuratorial, shprehet: “Në këto vizatime shfaqen njëherësh jeta dhe krijimtaria e Lekë Tasit. Ai jetoi e punoi i shkëputur prej rrymës së vetme sunduese në Shqipëri, realizmit socialist, edhe pse u gjend brenda vorbullës së saj. Orvatjet e tij artistike zunë fill e vijuan për njëfarë kohe në një periudhë shtrëngese të madhe, por u zhvilluan lirshmërisht, ngaqë nuk do t’ia tregonte kujt. Si fillestar, mori disa mësime arti, por i gjendur në një situatë persekutimi e përjashtimi, shtjelloi dora-dorës një stil vetjak. Rasti i tij dëshmon se prej çastesh të vështira mund të rrjedhin forma të larta shprehjeje.
Vizatimet u ekspozuan me rastin e ditëlindjes së 90-të të autorit e, sa kujtojnë vitet e kaluara, po aq nderojnë ditën e lindjes. Pra, u mendua kjo paralele ndërmjet ardhjes në jetë dhe vizatimit si lindje, si ngjizje e veprës së artit. Pamundësia e tij për të treguar historinë, përjetimet, ka gjetur aty, te vizatimi, mjetin për të thënë atë që buron vetiu, pa e korrigjuar apo pa iu shtruar logjikës së ftohtë, pa censurë e autocensurë. Nuk i ka menduar posaçërisht si punime që mund të ekspozohen; disa syresh janë punuar nga të dyja anët e fletës.
Ekspozita ishte një përzgjedhje e vogël prej një projekti artistik tejet afatgjatë të ndërmarrë nga artisti. Kryesisht, ai ka punuar e vijon të punojë në formate të vogla; si vizatimi, ashtu edhe piktura e tij kanë si pikënisje përmasën e një flete. Temperamenti i nxit sinqeritetin e jo gjiganten. Nëpërmjet vizatimeve, ai e drejton vëmendjen kah historive të vogla, anekdotave, thashethemeve, tensioneve të fshehura dhe të padëgjuara që gjallojnë hapësirën.
Ndodh të ndiesh ironinë, por jo të pamëshirshme. Vijëzimet e tij ruajnë një frymë loje. Leka vetë e pohon vrojtimin që ka mbi realitetin, por loja është një mënyrë për t’iu afruar e njëkohësisht për t’iu larguar atij. Mënyra se si vizaton, fluron një frymë poetike. Ai punon me të duke përfshirë herë-herë edhe ngjyrën, për të ndjellë ndjesi që shkojnë prej haresë e dehjes në një melankoli të butë e deri te një dëshpërim i pashpresë.”
* Lekë Tasi ka lindur në vitin 1929 në Athinë, në një familje emigrantësh shqiptarë. Ai studioi muzikë dhe punoi si violonçelist në Radio, Filarmoni dhe në Teatrin e Operës (1946-1967). I pushuar për arsye politike, u internua në Myzeqe, ku u mor me punë bujqësore. Lirimi i plotë erdhi në vitin 1990. Në vitin 1991 u emërua në sekretariatin për fenë në Ministrinë e Kulturës dhe më vonë në Kryeministri, ku qëndroi deri në vitin 1998. Ai është marrë qysh i vogël me pikturë; fillimisht me grafikë (akuarel, tempera, pastel, bojë kineze, flomaster) dhe më vonë gati tërësisht me vaj. Megjithëse autodidakt, punimet e tij janë çmuar qysh herët nga piktorët e mirënjohur: Mio, Buza, Zajmi dhe Paskali, me të cilët këshillohej.
Lekë Tasi ka marrë pjesë në ekspozitën e përbashkët të organizuar nga Fondacioni Soros (1992) te Piramida dhe katër herë në GKA (në vitet 1992, 2003, 2007, 2015). Së bashku me piktorët Ll. Blido dhe R. Guci kanë ekspozuar në galerinë “Jozef” (Durrës, 2005). Ka qenë pjesëmarrës në ekspozitën “Onufri” tri herë përgjatë viteve ’90; pjesëmarrja e fundit shënohet në vitin 2004 me ekspozitën me titull “Vende të spikatura”. Ndër ekspozitat vetjake përmenden ato në galeritë: “Exit” (Pejë, 2005), “Zeta” (Tiranë, 2012), si dhe “DIDART” (Tiranë, 2008-2012). Përtej Shqipërisë, ka ekspozuar në Muzeun e Artit Bashkëkohor në Xhenova (Genova, Itali) bashkë me 25 artistë të tjerë në ekspozitën “Arti në Shqipëri – para dhe pas vitit 1990” (nëntor 2009 – shkurt 2010). Në mënyrë vetjake, në Alba, Galeria d`Arte – Angelo Galeasso, ka hapur ekspozitën “La Mia Accademia delle Ore Libere” (21-29 korrik 2014). Në prill të vitit 2016 ka marrë pjesë së bashku me 163 artistë shqiptarë në veprimtarinë e Luciano Benetton Collection “Imago Mundi”.
