Exhibition / Michel Setboun / “The End. The Begining. Albania 1981-1991 “/ COD / July 6th – September 2nd 2018 / Tirana
French photographer Michel Setboun brings to the COD center a photographic documentary , perhaps, of the most prominent decade in the developmental history of the Albanian society: transition from dictatorial to democratic system.
Under the name “The End. The Begining . Albania 1981-1991”, altogether there are 99 photographs of medium and large size, they represent the Albania of 1981-1991 in a multi-layered plan, displaying moments of extreme poverty, mass exodus across borders, naive hope for freedom and change, revival of worship places, without missing out on the moments from the three most important events in human life: birth, marriage and death.
But even these three life occurrences come in line with the all-embracing theme of the exhibition: living within a society in developmental difficulties.
The series recalling the images of extreme poverty also convey the state of complete submission and compelling belief to ideologies, predetermined by the political force in power.
The cycle dedicated to the massive exodus of Albanians in the ’90s , beyond borders, has in itself a strong sense of survival and a need for prosperity, driven more by the instinctive hunger for freedom of thought, speech, and action.
In the 90s photography cycle, one can distinguish those shots reflecting the martyrs of democracy (Besnik Ceka); the prisoners (At Zef Pllumi) and the unwanted by the regime (Mother Teresa – today St. Teresa), praying in the ruins of a church.There is a crowd behind them; perhaps, more or less, with the same zeal of the crowd who helped pull down the churches to later transform them into warehouses, cinemas, theaters or places where physical activity is exercised (gym).
In the exhibition there is no lack of : photographs that show the inner-call for the destruction of everything surrounding, as a desperate and primitive reactionto the oppression of the former regime;pictures showing the miserable conditions of centers for children with mental problems caused by “appropriation of income from local administrators” (part in quotes according to curatorial text); photographs that convey the return to religious rites according to the respective faith;pictures with festive expressions from the dissolution of state cooperatives; pictures of industrial buildings, before and after their destruction. (The destroyed coal factory in Vallias.)
The exhibition does not lack the reflection of the everyday life of the civic or rural environment, where the space of ecclesiastical murals has been occupied by murals of ideological slogans (before the ’90s); there are also images of the election campaign moments (after the 1990s).
There’s also irony and grotesque: in pictures shot in the ateliers; while enjoying the sun between the bunker and the sea; among the vitality of “1 May” marches; in the projection of a picture showing a strolling ice cream vendor on the background of Enver Hoxha’s masive photograph at the Palace of Culture;in photographing a shepherd and his herd on the background of an ecclesiastical mural painting; in organizing a wedding in the ruins of a church. All this as a form of coexistence with evil and its memory.
In the exhibition there are also photos of the “Enver Hoxha”,museum, a museum in an attempt to look like a pharaonic grave, which, unlike Pharaoh’s tactics, was not built by the dictator himself but by his successors.
Sparks of joy in this exhibition come across in pictures: of volunteers building a railway line; of the youth in military training; of the untouched natural spaces of Albania; fans in a football match; of instrumentalist children; of the kindergarten children walking under the shadow of the statue of Enver Hoxha.
The images selected by photographer Michel Setboun at the exhibition, today, 37-27 years later, resemble to unreal cinematic productions. They are images that belong to the Albanian reality 1981-1991.
The exhibition will remain open at the COD Center premises from 6 July to 2 September 2018.
***
Ekspozitë / Michel Setboun / “Fundi. Fillimi. Shqipëria 1981-1991” / COD / 06 korrik – 02 shtator 2018 / Tiranë
Fotografi francez Michel Setboun sjell në hapësirat e qendrës COD një dokumentim fotografik të dhjetëvjeçarit më të spikatur ndoshta në historinë zhvilluese të shoqërisë shqiptare: kalimit nga sistemi diktatorial në atë demokratik.
Nën emërtimin “Fundi. Fillimi. Shqipëria 1981-1991” gjithsej 99 fotografi në përmasa të mesme dhe të mëdha paraqesin Shqipërinë e viteve 1981-1991 gati-gati në mënyrë shumëplanëshe, duke shpërfaqur çaste: të varfërisë së skajshme, të largimit masiv përtej kufijve, të shpresës naive për liri dhe ndryshim, të rijetësimit të vendeve të kultit, pa lënë jashtë çaste përjetimi të tri ngjarjeve më të rëndësishme në jetën njerëzore: lindjes, martesës dhe vdekjes.
Por edhe këto tri dukuri jetësore vijnë në përputhje me tematikën gjithëpërfshirëse të ekspozitës: jetesës brenda një shoqërie në vështirësi zhvillimi.
Cikli që risjell në kujtesë pamjet e varfërisë së skajshme përcjell po ashtu gjendje të nënshtrimit të plotë dhe besimit të detyruar ndaj ideologjive, paracaktuar nga forca politike në drejtim.
Cikli kushtuar ikjes masive të shqiptarëve në vitet ’90 përtej kufijve përmban në vetvete ndjenjën e fortë të mbijetesës dhe nevojës për mirëqenie, nxitur më shumë se prej urisë instinktive nga uria për liri mendimi, shprehjeje dhe veprimi.
Në ciklin e fotografive të pasviteve ’90 mund të veçohen ato shkrepje që pasqyrojnë martirët e demokracisë (Besnik Ceka); të burgosurit prej sistemit (At Zef Pllumi) dhe të papranuarit prej tij (Nënë Tereza – sot Shën Tereza), duke u lutur në rrënojat e një kishe. Pas tyre qëndron turma; ndoshta, pak a shumë, me të njëjtin zell të asaj turme që pati ngritur kazmën ndaj kishave, të cilat u shndërruan më pas në depo, kinema, teatro apo vende ku ushtroheshin veprimtari fizike (palestra).
Nuk mungojnë në ekspozitë: fotografitë që shpërfaqin kërkesën e brendshme alogjike për shkatërrim të gjithçkaje rrethuese, si një kundërvënie dëshpëruese dhe primitive ndaj shtypjes prej sistemit të mëparshëm; fotografitë që paraqesin kushtet mjerane të qendrave për fëmijë me probleme mendore shkaktuar nga “përvetësimi i të ardhurave prej administratorëve vendorë” (pjesa në thonjëza sipas tekstit kuratorial); fotografitë që përçojnë rikthimin te ritet fetare sipas besimit përkatës; fotografitë me shprehje festive nga shpërbërja e kooperativave shtetërore; fotografitë e mjediseve të ndërtesave industriale, para dhe pas shkatërrimit të tyre. (Fabrika e shkatërruar e qymyrit në Vallias.)
Në ekspozitë nuk mungon pasqyrimi i përditshmërisë së mjediseve qytetare apo rurale, ku vendin e muraleve kishtare e kanë zënë muralet me parrulla ideologjike (para ’90-ës); nuk mungojnë as çastet e fushatave zgjedhore (pas’90-ës).
Nuk mungon ironia apo grotesku: në fotografitë e shkrepura në mjediset e atelieve; gjatë shijimit të diellit mes bunkerit dhe detit; mes gjallërisë jetësore në marshimet e “1 Majit”; në kompozimin e fotografisë ku shfaqet një shitës shëtitës akulloresh në sfondin e fotografisë së madhe të Enver Hoxhës në Pallatin e Kulturës; në fotografimin e një bariu dhe tufës së tij në sfondin e një pikture murale kishtare; në organizimin e një dasme në rrënojat e një kishe. E gjithë kjo si një formë e bashkëjetesës me të keqen dhe kujtimin e saj.
Janë të pranishme në ekspozitë edhe pamje nga muzeu “Enver Hoxha”, një muze në përpjekje për t’i përngjarë varrit faraonian, që në ndryshim nga taktika faraoniane nuk u ndërtua nga vetë diktatori, por nga pasardhësit e tij.
Grimcat e gëzimit në këtë ekspozitë vijnë në fotografitë: e vullnetarëve të ndërtimit të një vije hekurudhore; e rinisë së stërvitjeve ushtarake; e hapësirave të paprekura natyrore të Shqipërisë; e tifozëve të një ndeshjeje futbolli; e fëmijëve instrumentistë; e fëmijëve të kopshtit që ecin teksa statuja e Enver Hoxhës u qëndron përmbì.
Pamjet përzgjedhur prej fotografit Michel Setboun në ekspozitë, sot, 37-27 vjet më vonë, u përngjasin prodhimeve kinematografike çka nuk është e vërtetë. Ato janë pamje që i përkasin realitetit shqiptar 1981-1991.
Ekspozita qëndron e hapur në mjediset e qendrës COD që prej 6 korrikut deri më 2 shtator 2018.
