Talk / Eleni Laperi / Harabel Contemporary Art / Tirana / May 14th, 2018
Eleni Laperi, a researcher and critic of visual art, invited for an interview / conversation at “Harabel”, initiates the discourse with the argument of limited number of studies on Albanian visual art as well as documentary shortcomings.
The installation of a Bulgarian artist, Pravdoliub Ivanov in 1998 serves for the researcher as a way of creating a connection between what is being transmitted by the installation – a set of pots connected in series to a power source and through which steam is released into space – and what has happened and is happening with the abuse of energy of the Albanian individual in time, in the Albanian artistic space and beyond. Going through the reflection of Albanian visual art and related problems, the researcher starts with the artists such as Kolë Idromeno, Vangjush Mio, OdisePascali and so on.
Eleni Laperi recalls that in May 1931 the first art exhibition was held in Tirana at national level, where most of the famous painters and sculptors attended. The exhibition marked a great success and inspired the creation of the “Friends of Art” society, the goal of which was the establishment of a national pinakothek. In January 1932, a drawing school was founded in Tirana, initially supported by Andrea Kushi and later directed by Italian artist Mario Ridola.
The period of socialist realism – the period of self-censorship, which automatically brought the underestimation of the individual, despite the proletarian optimism – characterized as an experimental period,not surprisingly, is mentioned by the researcher with revolt about the concern that a clique of individuals can experiment with a nation and not be held responsible for the consequences which are still being experienced today.
Without a nihilist stance, Eleni Laperi admits that the period of socialist realism had its own exceptions, because there were artists who questioned the system in question, but the lack of direct connection with contemporary international art left its mark on the formation itself.
Eleni Laperi mentions the opening of a number of art galleries in the 90s, such as: XXI Gallery, P & G Gallery, Art Gallery, Zen Gallery, etc. as the first attempt to establish freedom of creativity. The period mentioned lead to the phenomenon of curation (the presence of the curator), which was met with suspicion and disbelief by many. Mediums like photography, video or installation were also met with disbelief.
Eleni Laperi describes the forthcoming period of ’97, a time which once again highlighted how easily Albanian energy is misused, losing time and trace in time.
Regarding the highest institution of visual arts in Albania, the researcher states that the NAG (National Art Gallery ) showed a positive turn under the direction of Gëzim Qendro. During this period, the first Albanian contemporary art magazine (1997), “PamorArt” was established, which did not have longevity as many similar ventures (“Marubi” photography contest and Tirana’s biennial). Meanwhile, the researcher expressed dissatisfaction with the nonsequential institutional arrangements in regards to visual art.
Eleni Laperi appreciates the opening of new artistic spaces such as: Harabel Contemporary Art, TICA, Tirana Art Lab, Zeta, Zenith, Brick, Art Space Base, Ditart, Art-House in Shkodra and all these institutions as signs of a will good to change the atmosphere.
***
Bashkëbisedim /Eleni Laperi /Harabel Contemporary Art / Tiranë / 14 Maj 2018
Eleni Laperi, studiuese dhe kritike e artit pamor, e ftuar në bashkëbisedimin e radhës në “Harabel”, nis ligjëratën me argumentin e numrit të kufizuar të studimeve mbi artin pamor shqiptar, si dhe të mungësive dokumentative.
Një instalacion i vitit1998 i artistit bullgar Pravdoliub Ivanov i shërben studiueses si mënyrë për të krijuar lidhje midis asaj çka përcillet prej instalacionit – një tërësi tenxheresh të lidhura në seri me energji elektrike dhe që përmes të cilave çlirohet avull, i cili shpërndahet në hapësirë – dhe asaj çfarë ka ndodhur e po ndodh me shpërdorimin e energjisë së individit shqiptar në kohë në hapësirën artistike shqiptare e më gjerë. Duke kaluar te pasqyrimi i artit pamor shqiptar dhe problematikave përkatëse, studiuesja nis me artistët: Kolë Idromeno, Vangjush Mio, Odise Paskali dhe në vijim.
Eleni Laperi rikujton se në maj të vitit 1931 u zhvillua ekspozita e parë e artit në nivel kombëtar në Tiranë, ku mori pjesë shumica e piktorëve dhe skulptorëve të njohur. Ekspozita shënoi një sukses të madh dhe frymëzoi në të njëjtin muaj krijimin e shoqërisë “Miqtë e Artit”, qëllimi i së cilës ishte themelimi i një pinakoteke kombëtare. Në janar të vitit 1932 u themelua në Tiranë edhe një shkollë vizatimi, mbështetur fillimisht nga Andrea Kushi dhe drejtuar më pas nga artisti italian Mario Ridola.
Periudha e realizmit socialist – periudha e autocensurës, e cila solli automatikisht nënvlerësimin e individit, pavarësisht optimizmit proletar – cilësuar si periudhë eksperimentale, përmendet nga studiuesja jo pa habi dhe revoltë lidhur me shqetësimin se si një klikë mund të eksperimentojë me një popull dhe të mos vihet para asnjë përgjegjësie për pasojat e shkaktuara, të cilat po përjetohen ende.
Pa mbajtur qëndrim nihilist, Eleni Laperi pranon se periudha e realizmit socialist pati përjashtimet e veta, sepse pati artistë të cilët vunë në pikëpyetje sistemin në fjalë, mirëpo mungesa e lidhjes së drejtpërdrejtë me artin bashkëkohor ndërkombëtar la gjurmën e vet në formimin përkatës.
Eleni Laperi përmend hapjen e një sërë galerish arti në vitet ’90, si: Galeria XXI, Galeria P&G, Galeria e Akademisë së Arteve, Galeria Zenit etj. si përpjekje të para për krijimin e lirë. Periudha në fjalë solli edhe dukurinë e kurimit (praninë e kuratorit), gjë që u prit me dyshim e mosbesim nga shumëkush. Me mosbesim u pritën edhe mediume si: fotografia, videoja apo instalacioni.
Eleni Laperi e cilëson periudhën vijuese të ’97-ës një kohë e cila nxori edhe një herë në pah se si fare lehtë energjia shqiptare shpërdorohet, duke humbur kohë dhe gjurmë në kohë.
Lidhur me institucionin më të lartë të arteve pamore në Shqipëri, studiuesja shprehet se GKA-ja (Galeria Kombëtare e Arteve) dëshmoi kthesë pozitive nën drejtimin e Gëzim Qendro. Në këtë periudhë u krijua edhe revista e parë e artit bashkëkohor shqiptar (1997), “PamorArt”, e cila nuk pati jetëgjatësi si shumë sipërmarrje të përngjashme (konkursi i fotografisë “Marubi” dhe bienalja e Tiranës). Ndërkohë, studiuesja shfaq pakënaqësinë lidhur me pavijueshmërinë e organizimeve institucionale për artin pamor.
Eleni Laperi vlerëson hapjen e hapësirave të reja artistike si: Harabel Contemporary Art, TICA, Tirana Art Lab, Zeta, Zenit, Tulla, Bazament Art Space, Ditart, Art-House në Shkodër dhe të gjitha këto institucione i sheh si shenja të një vullneti të mirë për të ndryshuar atmosferën.
Photos: Courtesy of Harabel Contemporary Art Platform
